استرس و سلامت جنسی

دکتر محمد حسین اخوان درمانگر اختلالات جنسی کلینیک سلامت خانواده دانشگاه شاهد

رابطه استرس، اضطراب و سلامت جنسی
استرس به معنای فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان تنش ایجاد کند تنش‌زا یا استرس‌زا نامیده می‌شود. استرس و فشارهای روانی پیامدهای مخرب فراوانی دارند...

زیان سالانه ناشی از استرس در آمریکا 300 میلیارد دلار برآورده شده است. اضطراب که همه آن را تجربه می‌کنند، احساس منتشر، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی در مقابل خطری نامعلوم، درونی و مبهم است. تپش قلب، احساس سرگیجه، تعریق، تکرر ادرار، دلشوره، بی‌قراری و قدم زدن، لرزش اندام، مورمور شدن انتهاها و اسهال از جمله علایم بارز و شایع اضطراب است. امروزه ثابت شده که اختلال‌های اضطرابی در بروز یا تشدید بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان، دیابت، اختلال‌‌های گوارشی و روانی موثرند. استرس و اضطراب همچنین در بروز یا تشدید اختلال در عملکرد جنسی زنان و مردان هم موثرند.

هنگام اضطراب، ترشح هورمون‌های مختلفی از جمله هورمون نورآدرنالین و اپی‌نفرین افزایش می‌یابد که افزایش آن عملکرد جنسی را مختل می‌کند. می‌توان این‌گونه گفت که استرس و اختلال‌های جنسی روی یکدیگر اثر متقابل دارند. انواع استرس‌ها ممکن است به بروز مشکلات جنسی در فرد بینجامد و برعکس، مشکلات جنسی به‌عنوان یک عامل استرس بر زندگی فرد سایه بیفکند.

اختلال‌‌های اضطرابی و استرس‌ها می‌توانند طیف گسترده‌ای از اختلال‌های جنسی از قبیل زودانزالی، ناتوانی و بی‌میلی جنسی را در مردان، کاهش برانگیختگی و نرسیدن به ارگاسم (اوج لذت جنسی) را در زنان ایجاد کند. بروز این‌گونه مشکلات در روابط زناشویی، خود عامل استرس‌زا‌ محسوب شده و در صورت بی‌توجهی و درمان نشدن، با تشکیل یک چرخه معیوب، ممکن ‌است به تشدید اختلال‌‌های جنسی بینجامد. به همین علت در زوجینی که با اختلال‌‌های جنسی مراجعه می‌کنند، توجه به عوامل پیدا و پنهان استرس‌زا در زندگی آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است. برای نمونه، استرس‌های شغلی از جمله انواع استرس‌های شایع است که در زوجین مبتلا به مشکلات جنسی حتما باید مورد توجه قرار گیرد. افرادی که مشاغل پراسترس دارند، شیفت شب دارند و در محیط‌های پرسروصدا کار می‌کنند، ممکن است به یکی از انواع مشکلات جنسی دچار شوند. همچنین برخی عادات مضر در افراد پراسترس و مضطرب بیشتر از سایرین دیده می‌شود که این عادات نیز در بروز اختلال‌‌های جنسی سهم بسزایی دارند. از سوی دیگر برخی افراد پراسترس به سیگار، الکل یا مواد مخدر روی می‌آورند که درباره تاثیر آنها بر بروز اختلا‌ل‌های جنسی پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است.

مشکلات جنسی استرس‌زا

ترس از بارداری، ترس از ارضا نشدن همسر و ترس از توانایی نداشتن برای رابطه زناشویی مطلوب از استرس‌هایی است که اگر رفع نشود، زندگی زناشویی را با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌کند. به دفعات دیده شده زوجینی که برای درمان ناباروری اقدام می‌کنند، در مسیر درمان با انواع مشکلات جنسی روبه‌رو می‌شوند که البته صرفا بر اثر استرس ناباروری پدید آمده ‌است. وظیفه درمانگر در برخورد با مشکلات جنسی توجه به استرس‌های زوجین و کمک به رفع آنهاست. زوجین نیز باید تا حد امکان استرس‌های مختلفی را که بر زندگی زناشویی آنان سایه انداخته، شناسایی کنند و در صورت امکان، با به کار بستن راهکارهایی، فشار ناشی از آن را کاهش دهند. فراگیری مهارت‌های زندگی و به کار بستن آن از جمله این راهکارهاست. بی‌شک زوجینی که مهارت حل مساله را به خوبی فرا گرفته‌اند با مشکلات و مسایل، برخورد اصولی و منطقی‌تر دارند و از این طریق فشار ناشی از استرس را به حداقل می‌رسانند. نکته مهم دیگر در مقابله با استرس و اضطراب مرضی و ناتوان‌کننده، کمک گرفتن از مشاوره و درمان روان‌پزشکان و روان‌شناسان است. گاهی افراد برای مقابله با بی‌خوابی، آشفتگی و سایر علایم ناشی از اضطراب و فشارهای عصبی خودسرانه به انواع و اقسام داروهای آرام‌بخش روی می‌آورند، بی‌اطلاع از اینکه این داروها می‌توانند در صورت مصرف نابجا، غیرمنطقی و بی‌رویه به مشکلات جنسی دامن بزنند. مصرف دارو در مقابله با اضطراب و علایم آن شاید ساده‌ترین راه باشد اما قطعا بی‌عارضه‌ترین، موثرترین و صحیح‌ترین روش نیست. افرادی که با انواع استرس و با درجات متوسط تا شدید آن مواجهند، ضروری است که فنون مختلفی را که برای آرام‌بخشی وجود دارد فرا بگیرند. ریلکسیشن، مدیتیشن و نظایر اینها به فرد کمک می‌کند تا برای زمانی فارغ از استرس‌های محیطی به آرامش برسد و از همه مهم‌تر اینکه اختصاص اوقاتی از شبانه‌روز برای راز و نیاز با پروردگار موجب می‌شود تا فرد به آرامشی عمیق دست یابد. به هرحال زوجین باید بدانند که رابطه زناشویی لذت‌بخش فقط در شرایطی به دور از هرگونه تنش و اضطراب حاصل می‌شود و هر فکر، رفتار یا گفتاری که این شرایط را به هم بزند این رابطه را مختل خواهد کرد.